wWfA. TÜRKİYE'DE ETKİLİ OLAN RÜZGARLARTürkiye Batı rüzgarları yerşekillerinden dolayı bu rüzgarların etkisi görülmez. Yurdumuz daha çok yerel rüzgarların Etkili Olan Basınç MerkezleriTürkiye farklı özellikteki basınçların etkisinde kalır. Bu durum daha çok Türkiye’nin matematik konumunun Basınçlara Sibirya Antisiklonu• Ülkemizde doğu ve kuzeydoğudan sokulan termik kökenli yüksek basınç alanıdır.• Türkiye’yi sadece kış aylarında Doğu Anadolu ve Balkanlar üzerinden sarkarak etkiler.• Az fakat etkin kar yağışı ile soğuk ve ayazın fazla olduğu hava tipini simgeler.• Balkanlardan sarktığında Azor yüksek Basıncı ile birleşerek İzlanda Alçak Basıncı’nın Türkiye’yi etkilemesine izin vermez. Bu nedenle uzun süreli, sakin ve soğuk kış koşulları Azor Antisiklonu• Ülkemizi sürekli etkileyen dinamik kökenli yüksek basınç alanıdır.• Kışın serin, yağışsız ve batı yönlü rüzgarlarla kendini belli eder. Rüzgar hızları yavaştır.• Kışın sürekli alçalıcı hareket gösterdiği ve soğuk yeryüzüne dokunduğu için havanın alt kısımlarında soğuk, durgun bir hava katmanı oluşur. Bu durgun hava bölümü içerisinde şehirsel atıklar birikerek hava kirliliğine neden olur.• Kış ayalarında Kuzey Afrika üzerinde İzlanda Alçak Basıncı’nın sıcak bölümü oluşarak İzlanda Alçak Basıncı’nın değişmesine yardım eder. Yaz aylarında ise güneş ışınlarının gelme açısına bağlı olarak etki alanını Akdeniz üzerinden İngiltere’ye kadar genişletir. Bu durumda Türkiye’de kuzey yönlü rüzgarlar etkili Basınçlar a İzlanda Siklonu• Dinamik kökenli bu alçak basınç alanı kışın etkilidir.• Ülkemize batı ve kuzeybatıdan sokulur.• Hareketli hava kütlelerini getirdiği için rüzgar birkaç gün ara ile çok farklı yönlerden eser. Rüzgarın esme yönü güneybatıdan başlar, kuzeybatıya kadar döner. Bu basınç merkezinde güney sektörlü rüzgarlar sıcaklığı artırırken, kuzey sektörlü rüzgarlar sıcaklığı düşürücü etki yapar ve cephesel yağışlara neden olur. Özellikle Karadeniz’de bubasınç alanı etkisiyle cephesel ve orografik yağışlar görülür.• Eğer kendisinden daha sıcak olan Akdeniz’e iner ve uzun bir süre burada kalırsa nem yüklenir. Türkiye’nin güneybatı kıyılarında aşırı kış yağışlarına neden Basra Körfezi – İran Siklonu• Termik kökenli bu basınç alanı, yaz aylarında karaların aşırı ısınması nedeniyle oluşmuştur.• Ülkemizde güney ve güneydoğudan sokulan ve yaz aylarında etkili olan Basra Alçak Basıncı;i Aşırı çöl sıcaklarının yaşanmasına,ii Yaz başlarında karaların fazla ısınması ve atmosferin üst kısımlarının daha soğuk olması nedeniyle ani, gök gürültülü, sağanak yağışlara,iii Azor Yüksek Basıncı’nın da etkisiyle kuzey yönlü rüzgarların etkin olmasına neden Yararlanılarak Derlenmiştir. Basınç değerleri en önemli iklim koşullarından biridir. Türkiye’de deniz ve karalara, mevsimlere ve yerel ısınma farklarına bağlı olarak oluşan yerel basınç merkezleri bulunmaktadır. Bunların yanı sıra ülke dışında oluşan ve farklı etkilere sahip gezici basınç merkezlerinin de etkisi altına girdiği için Türkiye’de farklı hava koşullarının etkili olduğu dönemler yaşanır Görsel Türkiye’nin Etkisi Altında Kaldığı Basınç Merkezleri Görsel Türkiye’yi etkileyen basınç merkezleri Türkiye çeşitli yerel rüzgârların etkisi altında kalan bir ülkedir. Mutlak konumu nedeniyle kuzey yönünden esen rüzgârlar sıcaklığı azaltırken güneyden esenler sıcaklığı yükseltir Harita Türkiye’de etkili olan rüzgârların bazıları yerel topoğrafik özelliklere bağlı olarak oluşurken bazıları ise Türkiye’nin genel basınç durumuna bağlı olarak oluşur. Türkiye’de kuzeyden gelen yerel rüzgârlar poyraz, yıldız, karayel; güneyden gelenler ise lodos, kıble ve keşişlemedir. Harita Türkiye’de etkili olan yerel rüzgârlar Türkiye’de etkili olan diğer yerel rüzgârlar ise şunlardır Etezyen Balkanlardan doğan ve Ege Denizi’ne doğru esen soğuk yerel rüzgârlardır. Meltem Farklı ısınma özelliğine sahip olan yüzeyler arasındaki günlük sıcaklık ve basınç farklarına bağlı olarak oluşurlar. Dağlar ve vadiler arasında olduğu gibi kara ve denizler arasında da eser. Kıyı Ege’de gündüz denizden karaya doğru esen deniz meltemlerine imbat adı verilir. Fön Dağ yamaçlarından alçak kesimlere doğru esen ve bu nedenle ısınan, sıcak ve kuru bir rüzgâr olan fön, Türkiye’de özellikle dağların kıyıya paralel uzandığı kuzey ve güney kesimlerde görülür. Sıcak ve kuru olan bu rüzgârlar ilkbahar aylarında karların hızlı şekilde erimesine ve sel olaylarına neden olabilir. Konya civarında bu rüzgârlar tarımsal üretimi olumsuz etkilediği için “bakır sattıran rüzgârlar” olarak bilinir. Türkiye’de Etkili Olan Rüzgarlar ve Basınç Merkezleri Bu ders notumuzda ülkemizde etkili olan rüzgarların adlarını genel özelliklerini göreceğiz ayrıca rüzgarların oluşumu ve basınç merkezlerini bulabilirsiniz. Türkiye’de Etkili Olan Rüzgarlar Türkiye Batı rüzgarları yerşekillerinden dolayı bu rüzgarların etkisi görülmez. Yurdumuz daha çok yerel rüzgarların etkisindedir. Türkiye’de Etkili Olan Basınç Merkezleri Türkiye farklı özellikteki basınçların etkisinde kalır. Bu durum daha çok Türkiye’nin matematik konumunun sonucudur. Yüksek Basınçlar a Sibirya Antisiklonu * Ülkemizde doğu ve kuzeydoğudan sokulan termik kökenli yüksek basınç alanıdır. * Türkiye’yi sadece kış aylarında Doğu Anadolu ve Balkanlar üzerinden sarkarak etkiler. * Az fakat etkin kar yağışı ile soğuk ve ayazın fazla olduğu hava tipini simgeler. * Balkanlardan sarktığında Azor yüksek Basıncı ile birleşerek Izlanda Alçak Basıncı’nın Türkiye’yi etkilemesine izin vermez. Bu nedenle uzun süreli, sakin ve soğuk kış koşulları yaşanır. b Azor Antisiklonu * Ülkemizi sürekli etkileyen dinamik kökenli yüksek basınç alanıdır. * Kışın serin, yağışsız ve batı yönlü rüzgarlarla kendini belli eder. Rüzgar hızları yavaştır. * Kışın sürekli alçalıcı hareket gösterdiği ve soğuk yeryüzüne dokunduğu için havanın alt kısımlarında soğuk, durgun bir hava katmanı oluşur. Bu durgun hava bölümü içerisinde şehirsel atıklar birikerek hava kirliliğine neden olur. * Kış ayalarında Kuzey Afrika üzerinde Izlanda Alçak Basıncı’nın sıcak bölümü oluşarak Izlanda Alçak Basıncı’nın değişmesine yardım eder. Yaz aylarında ise güneş ışınlarının gelme açısına bağlı olarak etki alanını Akdeniz üzerinden Ingiltere’ye kadar genişletir. Bu durumda Türkiye’de kuzey yönlü rüzgarlar etkili olur. Alçak Basınçlar a Izlanda Siklonu * Dinamik kökenli bu alçak basınç alanı kışın etkilidir. * Ülkemize batı ve kuzeybatıdan sokulur. * Hareketli hava kütlelerini getirdiği için rüzgar birkaç gün ara ile çok farklı yönlerden eser. Rüzgarın esme yönü güneybatıdan başlar, kuzeybatıya kadar döner. Bu basınç merkezinde güney sektörlü rüzgarlar sıcaklığı artırırken, kuzey sektörlü rüzgarlar sıcaklığı düşürücü etki yapar ve cephesel yağışlara neden olur. Özellikle Karadeniz’de bubasınç alanı etkisiyle cephesel ve orografik yağışlar görülür. * Eğer kendisinden daha sıcak olan Akdeniz’e iner ve uzun bir süre burada kalırsa nem yüklenir. Türkiye’nin güneybatı kıyılarında aşırı kış yağışlarına neden olur. b Basra Körfezi Iran Siklonu * Termik kökenli bu basınç alanı, yaz aylarında karaların aşırı ısınması nedeniyle oluşmuştur. * Ülkemizde güney ve güneydoğudan sokulan ve yaz aylarında etkili olan Basra Alçak Basıncı; 1 Aşırı çöl sıcaklarının yaşanmasına, 2 Yaz başlarında karaların fazla ısınması ve atmosferin üst kısımlarının daha soğuk olması nedeniyle ani, gök gürültülü, sağanak yağışlara, 3 Azor Yüksek Basıncı’nın da etkisiyle kuzey yönlü rüzgarların etkin olmasına neden olur. Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusu kpss coğrafya dersi iklim elemanlarının alt konularından biridir. İklim elemanlarının bir bölümü olan Türkiye’de Sıcaklık konusunu bir önceki konumuzda incelemiştik. Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar bölümünde yer alan Türkiye’de etkili olan basınç merkezleri ile Türkiye’de etkili olan rüzgarlar başlıklarını Basınç ve Rüzgarlar Atmosferi meydana getiren çeşitli gazların yeryüzüne yaptığı etkiye, kuvvete hava basıncı denir. Bu basıncı etkileyen faktörler şunlardırSıcaklık Basınçla ters Basınçla ters Basınçla doğru Basınçla doğru ve soğumaya bağlı olarak ortaya çıkan basınçlara termik basınç, dünyanın hareketi ile oluşan basınçalara ise dinamik basınç Basınç ve Rüzgarlar konusunu dikkat edilmesi gereken önemli farklı basınç merkezlerinin etkisi altına girer. Bunlar;a. Sibirya Yüksek Basıncı Ülkemize kuzeydoğudan gelen bu basınç kış aylarında etkili olur. Sıcaklığı düşürür, kışların sert ve ayazlı geçmesi bu basınca bağlıdır. Termik kökenli bir basınçtır. Bu basınç etkili olduğunda ülkemizde kış çok soğuk ve kar yağışlı Asor Yüksek Basıncı Ülkemize genellikle güneybatıdan gelen dinamik kökenli basınçtır. Özellikle etkisi Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaz aylarında yüksek sıcaklıkların yaşanması ile görülür. Yazların kurak geçmesine yol Basra Alçak Basıncı Güneydoğu yönünde etkili olan bu basınç sıcaklıkları arttıran termik kökenli bir basınçtır. Genellikle sıcaklığı arttırır ve nem açığı İzlanda Alçak Basıncı Sürekli etkili olan bir basınçtır fakat etkisi kış aylarında daha fazla Kuzeybatıdan gelir ve kışların yağışlı, ılık geçmesine neden basınç fakının olduğu yerlerde oluşan yatay hava akımına ise rüzgar denir. Ülkemizi etkileyen rüzgarlar;Poyraz Kuzeydoğudan esen rüzgardır. Karadeniz ve Marmara’da Kuzeyden esen rüzgardır ve genellikle fırtınaya yol açar. Karadeniz ve Marmara’da Kuzeybatıdan esen Güneybatıdan esen rüzgardır, Akdeniz, Ege ve Marmara’da etkilidir. Sıcak ve ılık olması sebebiyle kışın kar erimelerine neden Güneyden eser ve Akdeniz kıyılarında yağışa neden Samyeli Güneydoğudan esen sıcak ve kurak rüzgardır. Kurutucu etkisiyle nem açığını ve gündoğusu rüzgarları da ülkemiz üzerinde etkilidir fakat bu rüzgarların enlem etkisine bağlı sıcaklık üzerinde etkisi Basınç ve Rüzgarlar konumuza ek olarak ülkemizde görülen diğer rüzgar çeşitlerini de inceleyelim. Enlem etkisi ile oluşan rüzgarlardan başka ülkemizde deniz – kara ve vadi – dağ arasında oluşan meltem rüzgarları, imbat adı verilen deniz meltemleri şekli engeline bağlı olarak ortaya çıkan rüzgarlara ise föhn rüzgarları denir. Bu rüzgar kurutucu etki yapar, nem açığı etkisi oluşturur, karların erimesine yol açar. Föhn ülkemizde Rize ve çevresinde etkili olmaktadır. Bu rüzgar sayesinde Karadeniz’de turunçgil tarımı genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi konumuz Türkiye’de Nemlilik ve Yağış olacaktır.

ülkemizde etkili olan rüzgarlar ve özellikleri